راهسازی و راهداری
در آغاز دوره پهلوی طول راههای کشور ما ۳۹۰۰ کیلومتر تجاوز نمیکرد. در دوران رضاشاه پهلوی طول راههای ایران به ۲۴۰۰۰ کیلومتر بالغ گردید. در ابتدای انقلاب سفید محمدرضا شاه طول راههای کشور ما به حدود ۳۵۰۰۰ کیلومتر افزایش یافته بود، با اجرای برنامه‌های عمرانی اول تا چهارم طول راههای ایران بحدود ۴۲۰۰۰ کیلومتر و در برنامه عمرانی پنجم به ۲۶۰۰۰ کیلومتر شاه‌راه، راه اصلی و فرعی رسید. در حال حاضر وزارت راه و ترابری عهده‌دار نگهداری ۱۰۷٬۰۰۹ کیلومتر از انواع راهها است.
وزارت راه و ترابری عملیات نگهداری راه بوسیله ۳ اداره ستادی و ۲۹ اداره کل راه و ترابری استان به انجام می‌رساند. عملیات راهداری جاری و معمولی و راهداری فوری و اضطراری به‌عهده ادارات کل راه و ترابری است، و عملیات راهداری دوره‌ای مستمر و راهداری متناوب (روکش آسفالت راهها) با نظارت ادارات ستادی وادارات کل راه و ترابری استان‌ها از محل اعتبارات طرحهای ملی و استانی بوسیله بخش خصوصی به انجام میرسد.
راه و محیط
از زمان‌های بسیار دور، نیاز بشر برای برقراری ارتباط عامل ایجاد راهها است و راهها به دلیل اهمیت زیاد اجتماعی که دارند به عنوان زیر ساخت اصلی هر جامعه‌ای مطرح میشوند. بشر با نگاه به توسعه روزافزون در همه زمینه‌های زندگی خود، به نظر میرسد که صحت سلامت محیط پیرامون خود و عناصر موجود در آن را به فراموشی سپرده است و همچنان با سرعت بسیار زیادی آن را نادانسته به نابودی می‌کشاند. راهها و وسایل نقلیه از ساخته‌های بشری هستند که در مدت کوتاهی تعداد آنها زیاد و در همه جا پخش شده‌اند و اثرگذاری‌های فاجعه‌باری بر محیط خود دارند.
این مقاله مقدمه‌ای در بررسی و بیان اندرکنش راه و محیط از دیدگاه اثرات وارد بر محیط از طرف راهها میباشد. راه وسیله و ابزار برقراری ارتباط میباشد و در این مبحث منظور از آن، خود راه و عناصر متعلق و مربوط به آن همانند خودروها در زمان‌های ساخت و بهره‌برداری و بدین ترتیب زیر ساخت اصلی یک جامعه میباشد.
محیط به معنای محلی است که آدمی را احاطه کرده و قلمرو حیات و زندگی است و منظور از آن در این مقاله محیط زیست میباشد. محیط زیست به محیطی که فرآیند حیات را در بر‌گرفته و با آن بر‌هم کنش دارد و از طبیعت، جوامع انسانی و نیز فضاهایی که با فکر و به دست انسان ساخته شده‌اند تشکیل یافته است و کل فضای زیست‌کره را در بر میگیرد. محیط زیست زیرساخت موجودیت هر موجود زنده‌ای است.
زیرساخت به اساس و بنیاد و زمینه ایجاد ساختارهای یک سیستم گفته میشود و در یک جامعه به سیستم‌ها، تسهیلات، خدمات و تأسیسات اصلی شامل راهها، سیستمهای حمل و نقل، خطوط نیرو و آب، مؤسسات عمومی و غیره زیرساخت اطلاق میشود.
راهها انواع مختلفی دارند که شامل راههای هوایی، زمینی و دریایی هستند و راههای زمینی نیز به ریلی و جادهای تقسیم میشوند و هرکدام از این راهها و حمل‌ونقل درون آنها تولیدکننده آلاینده‌های مختلف می‌باشند که برخی از آنها ماهیتی مشترک و برخی دیگر به نوع مخصوصی باز می‌گردند و نیز اثرگذاری‌های متفاوتی روی محیط دارند.
محیط نیز شامل هوا، آب، خاک، موجودات زنده و انسان است که هرکدام، از مسیرهای مختلف و وابسته به خصوصیت خود و آلاینده به صورت مستقیم و غیر مستقیم میتوانند از راهها، اثرپذیری داشته باشند.
به طور کلی اثرگذاری راهها بر هرکدام از عناصر محیط یا موجودات زنده که باشد نهایتاً بر انسان اثر خود را نیز می‌گذارد و توسعه انسانی و سلامت او را به خطر می‌اندازد.
در این سری از مقالات در مورد "اندرکنش راه و محیط"، اثرات انواع راهها، معرفی و اثرگذاری‌های آنها بر محیط و اثرپذیری‌های محیط مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. در این شماره، از اثرگذاری راهها و حمل و نقل هوایی بر محیط خود صحبت میشود.
حمل و نقل هوایی تولیدکننده آلاینده‌های زیادی است که به دلیل وسیع بودن محیط پخش و سختی بررسی و تحقیقات، مطالعات کمی در مورد آنها صورت گرفته است. از آلاینده‌های اصلی این صنعت میتوان به آلودگی صوتی و گازی اشاره نمود.
بخاری که توسط هواپیماها در حین حرکت در هوا ایجاد میشود به طور مؤثر باعث مسدود شدن نفوذ نور خورشید در خلال روز و کاهش محدوده دمایی روزانه (تفاوت بیشترین دماهای روزانه و بیشترین دماهای شبانه) و کاهش خروج تابش‌های مادون قرمز از زمین در شب میشوند.
بعد از واقعه حمله به ساختمان‌های مرکز تجارت جهانی و ساختمان‌های دیگر در ایالات متحده برای سه روز (15 تا 17 سپتامبر) تمامی پروازها در این کشور و به خصوص شهرهای نیویورک و واشنگتن لغو شد و فرصتی برای آزمون این فرضیه بوجود آمد. محقققین در این سه روز با مطالعه اثر حمل‌ونقل هوایی بر کاهش محدوده دمایی روزانه، اثرپذیری این پارامتر را اثبات نمودن
انواع راهها
آزاده راه (freeway) : هیچ مانعی بر سر حرکت وسایل نقلیه وجود ندارد . راههایی با حداقل چهار خط عبور و حایلهای وسط راه این راهها بدون تقاطع می باشند .
بزرگ راه (Exqressway) : مسیر هایی باحداقل 4 خط عبور که حداقل تقاطعات ترافیکی را داشته و بریدگی ها با هم حداقل km2 فاصله دارند .
مراحل طرح و اجرای پروژه های مسیر یابی در راه سازی :
1- جمع آوری اطلاعات مورد نیاز شامل عکس های هوایی, تردد مسافر و حجم کالا , نقاط مورد نظر مسیر , موقعیت پلها و آبروها و … نقشه های منطقه و آمارهای لازمه از جمعیت .
2- طرح مقدماتی و شناسایی محلی ( تعیین مناسب ترین مسیر از بین واریافت های مختلف) این بخش بر روی نقشه های 25000/1 تا 200000/1 انجام می شود امکان سنجی واریافت ها شامل نکات اجتماعی و تکنولوژیکی در این بخش تحت عنوان فاز صفر انجام می شود پس از آن چند گزینه مناسب و در مرحله فاز 1 انتخاب واریافت بهینه
فاز 2
3- تهیه نقشه های بزرگ مقیاس نواری از مسیر اولیه به عرض 100 تا 600 متر با مقیاس 500/1 تا 10000/1
4- مطالعه مسیر و تهیه طرح بر اساس نقشه های توپوگرافی و ارائه مشخصات فنی
5- تهیه نقشه های بزرگ مقیاس از ابنیه مسیر با مقیاس 50/1 یا 100/1
6- میخکوبی بر روی زمین در فواصل مورد نیاز برداشت پروفیل طولی و عرضی و شمارهگذاری میخها
فاز 3 ß 7- در مراحل ساخت راه آزمایشات و کنترل های کیفی و کمی مصالح و لایه ها انجام می پذیرد .
فاز 4ß 8- بهره برداری از راه و سرویس و نگهداری مسیر
عملیات خاکی :
عملیات خاکی شامل کلیه کارهای لازمه برای تمیز کردن بستر و حریمه راه خاکبرداری و خاکریزی خاک , سنگ و یا سایر مصلالح از مسیر و محدوده راه در منطقه عملیات طرح می باشد.
– هرگونه مصالح ساختمانی که از تخریب ابنیه بدست می آید پس از دور کردن از بسته و حریمه راه باید طبق تشریفات قانونی تحویل صاحبان آن گردد .
– سطوحی که پائین تر از خط زمین طبیعی قرار گرفته اند طبق نظر دستگاه نظارت باید ریشه کنی کامل تا عمق لازمه انجام شده در بقایای ریشه ها , علف ها , رستنی ها و هرگونه مواد و مصالح نامناسب دیگر نیز از زمین کنده و بدور ریخته شود تا احتمال مدفون شدن زیر خاکریز حریمه راه را نداشته باشد .
– چنانچه مسیر راه از داخل باغ , قلمستان , منطقه جنگلی عبور نماید کلیه درختان نهال ها و هرگونه رستنی ها باید از تمامی حریمه و بستر راه قطع و ریشه کنی شده و مسیر پاک گردد .
– چنانچه شاخه درختانیکه در مجاورت مسیر قرار گرفته یا شاخه درختانی که دستور حفظ وحراست آنها داده شده حدود پنج متر داخل حریمه راه شده باشند این قبیل شاخه ها باید از نزدیک تنه درخت قطع شوند .
– چاله هایی که در اثر ریشه کنی درختان بوجود می آیند باید با مصالح مناسب بصورت لایه لایه پر شده و متراکم گردد .
– تمام منطقه عملیات خاکی با حریم مقدار باید از هر حیث تمیز بوده و زیبایی دید راه بعد از خاتمه عملیات حفظ گردد .
خاکبرداری و خاکریزی
برداشت هرگونه مصالح ومواد خاکی , شن وماسه ای , قلوه سنگی و سنگی, ریزشی و لغزشی صرف نظر از جنس و کیفیت آنها از مسیر راه بمنظور تسطیح , شیب بندی وآماده کردن مسیر اصلی راه و یا راه های ورودی و خروجی و جاده های ارتباطی موضوع عملیات خاکبرداری است.
احداث خاکریز و یا بالا آوردن بستر راه با خاک و سنگ حاصله از برشها و یا با مصالح قرضه موضعی و یا جانبی و یا قرضه منتخب آماده سازی بستر زمین طبیعی برای ریختن و پخش و کوبیدن مصالح بر روی آن و نیز خاکریزی پشت پی‌ها وشالوده ها , اطراف ابنیه فنی و پر کردن اطراف لوله ها , چاهها وچاهکها وگودال های موضعی مشمول عملیات خاکریز است .
خاک هائی که در خاکریزی مصرف می شود بایددر لایه های یکنواخت و با ضخامت ثابت درعرض خاکریز هاریخته شود .
ترتیب لایه های خاکریزی
1-زمین طبیعی دکوپاژ می شود ( کندن علف های هرز و گیاهان نباتی ) به ضخامت cm20
2- در قسمتهایی که خاکریزی عمق زیادی دارد . از مخلوط با سنگهای درشت دانه ( راکفیل ) استفاده می گردد که به عنوان مثال اگر که عمق m8/1 باشد (راکفیل ) m 3/0=5/1-8/1
3- 5 لایه 15 سانتی متری خاکریزی می گردد با تراکم 95%
4- دو لایه 15 سانتیمتری ساب گرید با تراکم 100% طبق مشخصات فنی راه
5- یک لایه 15 سانتیمتری ساب بیس از مصالح رودخانه ای طبق مشخصات فنی راه .
6- یک لایه 15 سانیمتری بیس از مصالح رودخانه ای طبق مشخصات فنی راه
7- دو لایه بیندر به ضخامت 5 سانتیمتر که جمعا لایه بیندر 10 سانتیمتر میگردد در قسمت هایی که تعریضی داریم لایه اول بیندر با آسفالت جاده اولیه فیکس می گردد که به این حالت لایه دوم بیندر و لایه توپکا روی جاده اصلی اولیه و قسمتهای تعریضی قرار می گیرد .
8- یک لایه توپکا به ضخامت 4 سانتی متر در صد شکستگی 80% (شن)
در قسمتهای خاکبرداری داریم و یاارتفاع خاکریزی 80 سانتی متری می باشد (دولایه ساب گرید یک لایه ساب بیس یک لایه بیس و آسفالت اجرا میگردد)
حداکثر ضخامت راکفیل درهر لایه 30 سانتیمتر میباشد تمام خاکریزها و همچنین ترانشه ها و بسته زمین طبیعی باید با غلطکهای مکانیکی متراکم شوند.
برای تامین تراکم یکنواخت در تمامی لایه ها عمل مرطوب کردن و اختلاط خاکها را باید در زمان مناسب وکافی و قبل از غلطک زنی با وسایل مکانیکی انجلام داد تا فرصت توزیع یکسان رطوبت در تمام خاک وجودداشته باشد میزان رطوبت مصالح خاکی چسبنده برای حصول تراکم مطلوب باید در محدوده یک تا دو درصد کمتر از رطوبت مناسب و برای خاکهائی که به تورم و انبساط گرایش دارند یک تا دودرصد بیشتر از رطوبت مناسب انتخاب شود.
عمل تراکم و کوبیدن لایه های سنگریزی باید آنقدر ادامه یابد تا احتمال هیچگونه نشست , تقلیل حجم , جابه جایی و یا کاهش ضخامت قشرهای کوبیده شده وجود نداشته باشد.
عملیات پخش و تراکم لایه های خاکریز کف ترانشه ها و بستر زمین طبیعی باید بترتیب برنامه ریزی واجرا شوند که هر لایه و یا سطح متراکم شده در حداقل زمان ممکن بالایه بعدی پوشیده شود تا همواره لایه ها و یا سطوح متراکم شده مشخصات ومیزان تراکم مورد نظر حفظ نمایند.
– در محلهائی که خاکریزی روی سراشیبی تند قرار می گیرد و یا عمل خاکریزی روی خاکریزی موجود صورت می گیرد پله هائی روی شیب مزبور تعبیه می شود تا از لغزش احتمالی خاکریز جدید روی بدنه سراشیبی جلوگیری بعمل آید و خاکریزی جدید و قدیم خوب با همه قفل و بست گردد.
– در شیروانی ها و ترانشه ها نباید آثار غیر منظم ابزار آلات خاکبرداری دیده شود.
مقاطع عرضی وطولی باید دقیقا طبق قواره های لازمه اجرا شود و ناهمواریها در محور طولی در طول شمشه 5 متری نباید از 3 سانتیمتر تجاوز نماید .
بلوکاژ : سنگهائی که برای بلوکاژ مصرف خواهد شد باید به طور متوسط 05/0 متر مکعب حجم داشته باشد سنگها را طوری دست چین می کنند که حداقل فضای خالی را داشته باشد و باید سنگها کاملا روی همه قفل و بست گردند .
قشر زیر اساس sub base
قشری از مصالح سنگی با مشخصات فنی در معین و به ضخامت محاسبه شده مشخص که بر روی بستر روسازی راه (سابگرید) به منظورتحمل بارهای وارده از جانب قشر اساس قرار گیرد قشر زیر اساس نامیده میشود این قشر معمولا اولین لایه از ساختمان روسازی راه را تشکیل میدهد .
قبل از اجرای عملیات بستر روسازی راه باید عاری ازهرگونه موادزائد و اضافی بوده و طبق پروفیهای طولی وعرضی آماده شده باشد همواری سطح ساب گرید با استفاده از شمشه کنترل می گردد در صورتیکه شمشه 4 متری در جهات مختلف بر روی سطح سابگرید قرار گیرد ناهمواری‌های آن نباید از cm3 تجاوز نماید .
برای کنترل رقوم سطح لایه های قشر زیر اساس قبل از هرگونه عملیات در طرفین بستر راه و به فاصله کافی از محور میخ های چوبی و یا فلزی به فواصل مشخص جهت برقرار نمودن ارتفاع کوبیده می گردد .
پخش مصالح و آبپاشی
مصالحی که طبق مشخصات فنی داده شده تهیه می گردد و به پای کار حمل و بر روی بستر روسازی راه به فواصل مساوی و یکنواخت تخلیه و سپس پخش می گردد دانه بندی مصالح باید قبل از حمل تنظیم شده باشد چنانچه دانه هائی درشت ترا ز حداکثر اندازه دانه های درشت تر از حداکثر اندازه دانه بندی مجاز باشد بایستی از سطح راه برداشته به خارج از حریم راه حمل گردد .
بهنگام پخش مصالح نباید دانه های درشت و ریز ازهمه جدا شوند بوسیله گریدر یا هر وسیله دیگر مصالح پخش شده بایدآنچنان پروفیله شود که پس از آبپاشی و کوبیدن ابعاد آن برابر با رقوم ابعادو شیب داده شده در نقشجات باشد .
پس از پخش و پروفیله کردن مصالح آبپاشی بوسیله تانکر آب پاش با فشار یکنواخت آغاز میگردد . آبپاشی طوری بایستی انجام شود که تمام دانه‌های مصالح به طور یکنواخت مرطوب گردد توقف تانکر آبپاش بهنگام آبپاشی لایه زیر اساس مجاز نمی باشد آبپاشی نباید به نحوی انجام گیرد که موجب صدماتی به بدنه خاکی راه گردد .
مقدار آب لازم برای آبپاشی بر مبنای درصد رطوبت بهینه که قبلا در آزمایشگاه بدست آمده است می باشد تفاوت مجاز آب مصرفی 5/1± درصد جذبی آب مورد لزوم برای رطوبت بهینه میباشد.
کوبیدن لایه زیر اساس
پس از آبپاشی بلافاصله غلطک 10 تا 12 تنی استوانه ای فلزی آغاز میگردد علاوه بر غلطک های نامبرده می توان از غلطک های لرزشی نیز استفاده نمود ولی قبل از استفاده از غلطک لرزشی, غلطک زنی باید با غلطکهای استاتیکی انجام شود نوع ووزن غلطک ها باید متناسب با تنوع مصالح مصرفی باشد ووزن غلطک مورد استفاده نباید طوری باشد که سبب خرد شدن دانه های مصالح زیر غلطک گردد .
عملیات غلطک زنی از کناره های راه شروع و به محور آن ختم می گردد و در پیچ ها غلطک زنی از داخل قوس و یا پست ترین نقطه شروع شده و به بلندترین نقطه خارج از قوس ختم می گردد. غلطک زنی و در صورت لزوم توام با آب پاشی باید آنقدر ادامه یابد تا اینکه یک لایه کوبیده شده و منسجم مطابق ابعاد و شیب داده شده در نقشه های تیپ بدست آید لایه کوبیده شده قشر زیر اساس در هر روز باید به قسمتهای مساوی و به طول 150 تا 200 متر در هر خط عبور تقسیم گردد ودرهر قسمت یک آزمایش دانسیته در جا طبق روش آشتو انجام گیرد . در صورتی که تراکم نسبی بدست آمده کمتر از حد مجاز باشد باید لایه کوبیده شده شخم و سپس با آب پاشی و غلطک زنی آنقدر کوبیده گردد تا تراکم نسبی قید شده تامین گردد .
سطوحی که کوبیدن آنها باغلطک‌های خودرو امکان پذیر نباشد میتوان از وسایل کوبنده موتوری کوچک استفاده نمود مشروط به اینکه تراکم مورد نظر تامین گردد .
هر نوع ناهمواری که بهنگام و یا بعداز غلطک زنی ظاهر شود با برداشتن قسمتی از مصالح در نقاط مرتفع و یا اضافه نمودن مصالح در نقاط پست بایداصلاح گردد.
حداکثر ضخامت هر لایه کوبیده شده از قشر زیر اساس برابر با 15 سانتی متر می باشد رقوم سطح تمام شده هر لایه از قشر زیر اساس و قبل از پوشش با لایه بعدی با توجه به نمیرخ های طولی وعرضی اندازه گیری میشود در هر نقطه اختلاف بین رقوم های مورد نظر و آنچه ساخته شده نباید از 2± سانتیمتر تجاوز نماید .
حفاظت سطح راه بهنگام اجرای عملیات
بمنظور حفاظت مشخصات قشر زیر اساس پیمانکار باید برنامه اجرایی عملیات قشر زیر اساس را طوری تنظیم کند که پس از پخش و کوبیدن قشر زیر اساس و حصول اطمینان از دارا بودن مشخصات مورد نظر روی آن با مصالح قشر بعدی پوشیده شود وهمچنین از عبور و مرور وسایل نقلیه و ماشین آلات راه سازی روی آن باید جلوگیری نمود .
اساس : Base
قشری از مصالح سنگی و یا مخلوطی از مصالح سنگ و مواد چسبنده قیر و یا سیمان (اساس قیری، سیمانی) با مشخصات فنی معین و به ضخامت محاسبه شده مشخص که بر روی بستر آماده شده راه و یا قشر زیر اساس به منظور تحمل بارهای وارده از جانب قشر رویه قرار میگیرد . قشر نامیده میشود.
اساس شنی یا سنگی
اساس شنی یا سنگی استخوان بندی است از مصالح سنگی با مشخصات فنی معین را به ابعاد هندسی مورد نظر بر روی قشر زیر اساس و یا بسته رو سازی راه قرار گرفته و طبق شرایط فنی قید شده با رطوبت مناسب کوبیده شود.
از عبور و مرور وسائل نقلیه پس از اتمام عملیات بر روی قشر اساس باید بشدت خودداری نمود زیرا باعث میشود که بیس شن زده گردد و در این صورت باید دانه‌های جدا شده را تیغ زده و بعداز آب پاشی و کوبیدن آن توسط غلطک و پس از خشک شدن بیس علمیات قیر پاشی انجام گردد ضخامت‌های بیس ـ ساب بیس – ساب گرید به صورت استاندارد 15 سانتی متر میباشد هر چه که ارتفاع خاکبرداری زیاد باشد عرض بستر زیاد میشود به علت اینکه عرض پاشنه خاکریزی بیشتر میگردد.
هر چه که ارتفاع خاکریز بیشتر باشد عرض پاشنه خاکریزی اضافه میگردد
عرض پاشنه خاکریز بر اساس شیب شیروانی خاکریزی که توسط مشاور ابلاغ میشود تعیین میگردد.
اندود سطحی (تک کت)
پخش یک لایه بسیار نازک آمولسیون قیر روی سطح آسفالتی یا بتنی به منظور آغشته نمودن سطوح مزبور و ایجاد چسبندگی با قشر آسفالتی که متعاقباً روی آن پخش میشود اندود سطحی یا تک کت نامیده میشود.
پاک کردن سطح راه:
قبل از پخش آمولسیون قیر جهت تک کت می‌بایستی با جا روی مکانیکی تماسه سطح راه یا قسمتی که آلوده به گرد و غبار میباشد نموده بطوریکه سطح راه عاری از هرگونه گرد و غبار و خاک و مواد زائد دیگر باشد چنانچه در بعضی از قسمتهای سطح راه گل آلود باشد می‌بایستی قبلاً با آب شسته شود.
چنانچه دو یا چند قشر آسفالت در فاصله کوتاه بطور متعالی روی یکدیگر پخش گردند بشرط اینکه باران روی سطح آسفالته نباریده و آلوده به گرد و غبار نباشد با نظر دستگاه نظارت میتوان از پخش شده دارای انعطاف پذیری کافی بوده و چسبندگی بین لایه ها به واسطه وجود فیلم قیر در سطح دانه‌ها آسفالت امکانپذیر است.
وسائل اجرای کار:
1ـ جا روی مکانیکی و یا هوای فشرده و در صورت لزوم ماشین آبپاشی
2ـ دستگاه پخش آمولسیون قیر
پخش کن آمولسیون قیر باید کاملا مجهز و بدون عیب و تنظیم شده باشد بطوریکه بتوان آمولسیون قیر را بطور یکنواخت و به مقدار معین در عرض تعیین شده پخش نماید.
برای این منظور باید دستگاه پخش کن مجهز به سرعت سنج باشد از سرعت دستگاه را به حسب متر یا فوت در دقیقه نشان دهد پمپ دستگاه پخش کن باید دارای تاکو متری باشد که بوسیله آن بتوان مقدار آمولسیون بتوان مقدار آمولسیون قیر که از لوله‌های پخش کن خارج میگردد بر حسب لیتر در دقیقه کنترل نمود.
در صورت لزوم و با توجه به درجه حرارت هوا ، دستگاه پخش آمولسیون قیر باید مجهز به گرمکن بوده تا بتواند آنرا به حدود درجه حرارت لازم برای پخش برساند طول لوله‌های پخش شده باید به طور عادی حدود 4 متر بوده و برای عرض‌های کمتر یا بیشتر قابل تنظیم باشد.
دستگاه پخش آمولسیون قیر هر روز پس از خاتمه کار باید با نفت سفید یا مواد مشابه کاملا شسته گردد.
مخازن آمولسیون قیر باید در مقابل سرما محافظت شود تا آمولسیون قیر یخ نزد مخازن مزبور باید در بسته باشد تا آمولسیون قیر در معرض هوا قرار نگرفته و گلبول‌های آن در سطوح آمولسیون قیر دلمه نشود.
در موقع پخش امولسیون قیر بطوریکه نباید درجه حرارت هوا در محل کار کمتر از 10درجه سانتیگراد است ضرورت یابد پخش امولسیون قیر باید با موافقت دستگاه نظارت و پیش‌بینی های لازمه بعمل آید ولی به هر حال اندود سطحی در مواقعی که درجه حرارت کمتر از 5 درجه سانتیگراد است نباید انجام شود.
اندود نفوذی (پریمکت)
پخش یک لایه قیر مخلوط با گرانروی که در سطح شنی راه اندود نفوذی یا اصطلاحاً پریمکت نامیده میشود .
اندود نفوذی به منظور آماده نمودن سطح راه شنی جهت پخش قشر آسفالت انجام می گردد قیر پریمکت که در سطح راه شنی پخش میگردد. در داخل خلل و فرج آن نفوذ نموده و علاوه بر تحکیم سطح شنی راه سبب تسهیل چسبندگی قشر آسفالت به بدنه راه میگردد.
بیش از 10 درجه و موقعی که هوا رو به سردی میرود بیش از 15 درجه سانتیگراد باشد.
آسفالت سطحی یک لایه ای و دو لایه ای
پخش یک لایه قیر روی سطح آماده راه که بلافاصله روی آن مصالح شکسته و تمیز پخش گردد آسفالت سطحی نامیده میشود.
این نوع آسفالت معمولا در دو لایه و در مواردی در یک لایه بندرت در سه لایه پخش میشود. که بترتیب آسفالت سطحی یک لایه ای و دو لایه ای و سه لایه ای نامیده میشود.
ضخامت آسفالت سطحی یک لایه‌ای تقریباً معادل اندازه ماکزیمم اسمی مصالح میباشد.
و ضخامت آسفالت سطحی دو لایه معادل اندازه ماکزیمم اسمی مصالح لایه اول است.
کلیه نقاط ضعیف سطح راه شنی (قشر اساس) مانند چاله یا نشست بایستی با مصالحی که در ساختمان قشر اساس بکار رفته است مرمت شود بهر حال تمامی سطح راه بایستی پروفیله و ضمنا فاقد هرگونه مواد سست یا شل باشد .
بطوریکه قسمت های مرمت شده و ضعیف مشابه سایر قسمتهای راه را داشته باشد.
در مورد راههای شنی می‌بایستی عملیات بترتیبی برنامه ریزی گردد که بالافاصله پس از آماده شدن قشر اساس و قبل از عبور ترافیک از روی آن عملیات آسفالت سطحی انجام گیرد به نحوی که راه کاملا پروفیله و شیب‌های طولی و عرضی آن تامین شده باشد.
وسائل اجرای کار
وسائلی که برای اجرای آسفالت سطحی لازم میباشد به شرح زیر است.
جاروی مکانیکی و یا هوای فشرده و در صورت لزوم ماشین آبپاش
غلطک چرخ لاستیکی سه تن ، عرض کوبیده غلطک چرخ لاستیکی باید بیش از 150 سانتی متر بوده و وزن آن قابل تغییر و فشار سطح تماس آن حداقل 40 پوند بر اینچ مربع باشد.
پخش کن مکانیکی برای مصالح سنگی که بتوان دقیقاً آنرا برای پخش مقدار معینی از مصالح در متر مربع میزان کرد.
دستگاه پخش آمولسیون قیر و یا قیر پاش.
پخش و کوبیدن مصالح سنگی
پخش مصالح سنگی باید با وسائل پخش کن مکانیکی که در شرح وسائل اجرای کار قبلا ذکر شده است انجام گیرد قبل از ریختن قیر کامیون‌های حاصل مصالح سنگی باید در محل کار آماده باشند کامیون‌های حاصل مصالح سنگی باید از عقب به جود حرکت کنند تا ابتدا مصالح سنگی روی قیر پخش شود و سپس چرخ کامیون از روی آن عبور کند.
مصالح سنگی باید بلافاصله پس از پاشیدن قیر یا آمولسیون روی سطح راه پخش شود بالافاصله بعداز پخش مصالح سنگی باید عمل غلطک زنی شروع شود تا دانه های مصالح سنگی کاملاً به قیر و سطح راه بچسبد.
برای هر پخش کن مصالح سنگی لاقل بایستی دو غلطک چرخ لاستیکی بکار برده شود عمل غلطک زنی نباید پس از عمل آمدن قیر ا دامه یابد زیرا دانه‌های مصالح سنگی در جای خود لق شده و از سطح راه کنده میشود در هر حال فاصله زمانی بین پخش مصالح سنگی لایه اول و پاشیدن قیر لایه دوم نباید از 48 ساعت کمتر باشد قبل از پخش قیر لایه دوم باید با جارو مکانیکی خرده سنگهای اضافی لایه اول از سطح راه پاک گردد.
لکه گیری
قسمتی از جاده را که خراب شده است ابتدا با مشخصات هندسی شخص مربع و یا مستطیل یا کمپرسور کنده و سپس با جارو کردن و تمیز کردن سطح آن قیر را در کف و دیواره‌های لکه می ریزیم و باید دیواره لکه و کف آن به هم عمود باشند پس با دو غلطک لاستیکی و فلزی روی آن تردد شود تا کاملاً متراکم گردد.
قالب بندی
طبقه بندی قالب ها
قالب ها به طور کلی به سه دسته تقسیم میشوند.
قالب های معمولی ـ قالب های دقیق ـ قالب های مخصوص
قالب های معمولی : این گونه قالب های از تختهها یا صفحات چوبی کنار هم قرار داده شده ساخته میشود که باید همسطح و به همچسبیده باشد و حداکثر درزها 2 میلیمتر و اختلاف سطح دو تخته یا صفحه کنار هم از 3 میلیمتر بیشتر نباشد و باید شرایط آب بندی را داشته باشند.
قالب های دقیق : قالبهای دقیق از تخته های رنده شده یا صفحات چوبی ساخته می شود درز و اختلاف سطح دو تخته یا دو صفحه کنار هم نباید به ترتیب از 5/0 و 1 میلیمتر بیشتر باشد قالب های دقیق ممکن ا ست فلزی باشند و دقت این قالب ها باید حداقل مانند نوع چوبی آنها باشد اگر لازم باشد میتوان درز قالبهای را با نوار ژسب پوشاند یا بین دو درز را نوار لاستیکی قرار داد.
آب بندی قالب ها:
آب بندی قالب ها باید به نحوی باشد که شیره سیمان از قالب خارج نشود و چنانچه بتن ریزی در مجاورت آب انجام شود مانع از نفوذ آب به داخل بتن گردد.
مقاومت :
قالب‌ها و داربست ها باید در برابر بارها و سربارها و اثرات مختلفی که تا پایان عملیات برچیدن آنها وارد می شود مقاومت کافی داشته باشند.
تغییر شکل
تغییر شکل قالب ها و داربست ها تحت اثرات مختلفی که به آنها وارد می شود نباید به ابنیه‌ایکه تازه بتن ریزی شده ا ست یا در حال گرفتن و سفت شدن است لطمه وارد آورد.
بعلاوه این تغییر شکل نباید اثرات سوئی در ایستائی و حالت ظاهری بنا در وضعیت نهائی آن داشته باشد.
خیز معکوس
چنانچه دستگاه نظارت درخواست نماید پیمانکار موظف است خیر معکوس لازم برای قالب ها و داربست ها را قبل از شروع عملیات محاسبه و ارسال نماید.
آماده کردن قالب‌ها
پاکیزگی : قالب ها باید به اندازه کافی تمیز باشد تا اثری روی سطح خارجی بنا باقی نگذارند.
تمیز کاری
قبل از روغن مالی قالب ها باید به دقت تمیز شوند تا عاری از گرد و خاک و هر نوعه آلودگی باشند
روغن مالی :
کلیه انواع قالب‌هائی که فاقد رنگ مخصوص قالب هستند باید روغن مالی شود روغن اضافی باقیمانده در کف قالب را باید با اسفنج تمیز نمود.
روغن‌های استفاده شده به روغن مخصوص قالب بندی معروف اند و اثراتی روی سطح بتنی باقی نمی‌گذارند و نباید اثر اسیدی داشته باشند.
استفاده مکرر : اگر یک قالب چندین بار مورد استفاده قرار گیرد پس از هر بار استفاده باید تمیز شود و قبل از استفاده مجدد به حالت قابل قبول در آید.
قالب برداری :
قالب برداری بتن باید با احتباط و بدون ضربه و فقط به کمک نیرو استاتیک انجام پذیرد.
کارخانه آسفالت
برای انجام دادن روسازی پروژه های راهسازی باید حتما کارخانه آسفالت در نزدیکی کار وجود داشته باشد تا برای رساند آسفالت از کارخانه تا محل پخش آسفالت خاصیت چسبندگی خود را از دست نداده و سرد و سخت نشود و برای تهیه مصالح آسفالت باید معدنی را اختیار داشت و برای در اختیار گرفتن معدن باید از امور اراضی ـ مناب طبیعی ـ محیط زیست ـ امور رودخانه‌های سازمان آب مجوز رسمی دریافت کرد و تست های لازمه برای مصالح آسفالت باید انجام گیرد و میزان افت وزنی ـ سایش ـ مقاومت در برابر عوامل جوی ـ وید مورد نیاز تعیین گردد.
طریقه تولید آسفالت در کارخانه آسفالت پارکر
ابتدا مصالح از محل دپو به سیلوهای شمار یک (ماسه) و شماره دو (نخودی) و شماره سه (بادامی و درشت دانه) ریخته میشود و از آن به نوارهای مادر هدایت میشود و سپس بعداز عبور از سرند به روی نوار درایر می ریزد و به سوی درایر گرم هدایت میشود وبعداز جذب حرارت مورد نیاز گرد و غبار آن توسط اگزوز فن گرفته و ما بقی همراه حرارت خارج میگردد و سپس توسط الواتور گرم یا بالابر به سمت بالا هدایت میشوند و از سرند چهار طبقه که جدا کننده مصالح می باشد به داخل بین ها هدایت می شوند و طبق نوع مصالح مورد نیاز در آسفالت مصالح داخل باسکول مصالح میگردد وهمزمان با قیر مورد نیاز وارد میکسر میگردد و بعداز 45 ثانیه از میکسر تخلیه می گردد.
درجه حرارت مصالح (150-140) و درجه حرارت قیر (130-120) می باشد
طرح اختلاط آسفالت بیندر در کارخانه آسفالت پارکر
برای تهیه آسفالت توپکا درشت دانه کاملا حذف و بادمی حدود 10%مورد نیاز می باشد .
کارخانه آسفالت پارکر 120 که در ساعت باید 120 تن آسفالت تولید نماید که در حال حاضر به علت فرسودگی میکسر دراید ضعیف بودن فن روزانه در هر ساعت 80 تن بیشتر تولید نمی کند .
مصالح در تهیه آسفالت باید خشک باشدو درصد شکستگی (80%)
در کارخانه آسفالت برای روشن کردن مشعل جهت داغ کرد قیر شیر گازوئیل را بازکرده تا گازوئیل جریان یابد و سپس مشعل آتش را نزدیک لوله فن برده و فن را روشن می کنیم و موقع خاموش کردن شیر گازوئیل را بسته و فن را خاموش می کنیم .
موقع روشن بودن کارخانه مهمترین چیزهایی باید کنترل گردد عبارت است از درجه حرارت مصالح و درجه حرارت قیر و آمپر کلیه دینامها و در صورت بالا رفتن درجه حرارت آسفالت باید گازوئیل مشعل را کم کرد.
تعداد ماشین های مورد نیاز برای حمل آسفالت بستگی به مسافت حمل دارد که هر چقدر مسیر طولانی تر باشد ماشین های بیشتری برای حمل مورد نیاز می باشد و در هر ماشین ده چرخ تقریبا 22-20 تن آسفالت بارگیری میشود و در هر ساعت چهار ماشین می توان بارگیری نمود .
در صورتی کارخانه به فعالیت ادامه می دهد که حداقل 2 ماشین در کارخانه باشند در غیر این صورت کارخانه به صورت موقتی خاموش می گردد (مشعل خاموش – توزیع بار قطع) و برای روشن کردن تمام دینامها روشن – مشعل روشن و توزیع بار شروع می گردد .
در هنگام خاموش کردن کلی دستگاه باید بارهای درایه – الواتور گرم – سرندها – بین ها کاملا تخلیه گردد و به مقدار یک بچ مصالح داخل باسکول مصالح نگهداری می شود که در جهت شستشوی میکسر می باشد و مقدار 90-100 لیتر گازوئیل با یک بچ مصالح که حدود 1785 کیلو گرم می باشد .
در میکسر ترکیب و بعد از یک دقیقه تخلیه می گردد و کلیه دینامها و مشعل خاموش می گردند .( برای ورود گازوئیل ابتدا شیر قیر را بسته و سپس شیر گازوئیل را باز می کنیم که آمدن گازوئیل باعث شسته شدن لوله رفت قیر میگردد و لوله برگشت با توجه به شیب لازم خود به خود تخلیه میگردد .
موضوع آزمایش دانه بندی مصالح شنی بتن ( شن بتن )
ابتدا (4-5/3) کیلوگرم مصالح را به صورت کوپه درآورده و بعداز مخلوط کردن کامل آن را به چهار قسمت مساوی تقسیم می کنیم و از آن دو قسمت مساوی را برداشته و در دو ظرف جداگانه قرار میدهیم اگر که مصالح زیاد خاک داشته باشد یک آزمایش SE هم بدان انجام میدهیم که برای آزمایش SE ابتدا مصالح را از 16/3 عبور داده و مصالح را در سینی به صورت یک کوپه در آررده و کاسه مخصوص SE را به صورت چرخشی در کوپه مصالح پرس می کنیم و پس 10 ضربه به ته آن زده میشود تا فضای خالی آن پر گردد و سپس با کارتک روی آن را صاف کرده و کاسه SE را درون استوانه‌ای که تا 10 (محلول استوک پر شده است مری ریزیم و بعداز زدن چند ضربه به تدان به مدت 10 دقیقه صبر می کنیم و سپس درپوش لاستیکی را روی آن قرار داده و در دستگاه چیکر قرار میدهیم و بعداز زدن 127 ضربه با دستگاه ابتدا درپوش را با محلول استوکس شسته و سپس دیواره‌ها و شلنگ را به ته استوانه آورده و به صورت چرخشی به بالا میآوریم تا استوانه تا 38 سانتی متر از محلول پر گردد و بعداز گذشتن 20 دقیقه پیستون SE را وارد استوانه کرده قبل از این که پیستون را وارد نمائیم عدد فیلر را یاداشت می نمائیم و بعداز وارد کردن پیستون جای را که لاستیک پیستون مشاهده میگردد در فیلر می خوانیم. و عدد دو را به عدد اول تقسیم کرده و بعنوان SE آن بدست می آید.
و برای دانه بندی مصالح را در الکهای رو به رو عبور داده و وزن‌های مصالح مانده در روی الک را خوانده در روی ترازو و پس درصد مانده و درصد رد شده را حساب کرده و جدول را تکمیل می نمائیم .
موضوع آزمایش :
دانه بندی مصالح شسته طبیعی در بتن
ابتدا مصالح ماسه شسته طبیعی را به مقدار (5/2 – 8/1 )کیلوگرم برداشته و آن را به صورت یک کوپه در آورده و به چهار قسمت مساوی تقسیم میکنیم که یک قسمت آن را برای آزمایش دانه بندی و قسمت دیگر آن برای تعیین SE موجود در مصالح استفاده کرده و دو قسمت دیگر را استفاده نمی‌کنیم و این عمل برای آن است که مصالح تقریبا به صورت مساوی مخلوط شدند و هر دو ظرف مصالح را درون آون قرار داده تا جایی که کاملا مصالح خشک گردد و برای آزمایش SE ابتدا مصالح را از 16/3 عبور داده و مصالح را در سینی به صورت یک کوپه در آورده و کاسه مخصوص SE را به صورت چرخشی در کوپه پر میکنیم و سپس 10 ضربه به ته آن زده میشود تا فضای خالی آن پر گردد و سپس با کارتک روی آن را صاف کرده و کاسه SE (مصالح آن) را درون استوانه‌ای که تا cm10 (محلول استوکس پر کرده‌ایم می‌ریزیم و بعداز زدن چند ضربه به ته آن به مدت 10 دقیقه صبر میکنیم و سپس درپوش لاستیکی را روی آن قرار داده و در صورت موجود بودن دستگاه چیکر 127 ضربه به آن زده می شود و در غیر اینصورت 90 ضربه رفت و برگشت با دست به آن زده و سپس آن را برداشته و بعد از شستن درپوش لاستیکی با محلول استوکس و دیواره آن از ته استوانه به صورت چرخشی و به سمت بالا با محلول استوکس استوانه را تا cm 38 پر می کنیم و سپس بعد از گذشتن 20 دقیقه پیستون SE را داخل آن کرده و قبل از این کار ابتدا خط بالایی فیلر را می خوانیم و بعد از داخل کردن پیستون به دورن استوانه آن را آرام پایین آورده تا پیستون از بیرون دیده شود بدون اعمال کردن فشار زیاد و پس عدد فیلر در روی پیستون (حلقه لاستیکی آن) را می خوانیم و عدد کوچک را به عدد بزرگ تقسیم کرده و میزان SE بدست می‌آید
و الکهای ماسه شامل الکهای
200- 100- 50 – 30- 8- 16/3 – 8/3 وزن کرده و در جدول مربوطه یادداشت می نمائیم طبق جدول درصد مانده و درصد رد شده را بدست میآوریم و در انتها مقدار فیلر موجود در آنرا نیز بدست می‌آید.
موضوع آزمایش : تعیین میزان استحکام و نرمی و دانه بندی آسفالت
برای تعیین میزان استحکام ونرمی آسفالت از آزمایش مارشال استفاده میگردد که در آن ابتدا 1265 گرم آسفالت رادر آون قرر داده تا به دمای ْ140-130 برسد و سپس دیواره قالب مارشال را با روغن آغشته کرده و آسفالت را در قالب مارشال ریخته که در این عمل سعی می گردد که در ته و روی آن آسفالت ریزدانه تری ریخته شده و 15 ضربه به کناره و 10 ضربه به وسط آن توسط کارتک اعمال می گردد و سپس چکش مارشال را به مقدار کمی حرارت داده تا گرم گردد و سپس ته آن را با روغن آغشته و 75 ضربه توسط چکش مارشال به قالب مارشال از رو و 75 ضربه از زیر اعمال میگردد و قالب مارشال را با یک پارچه نمناک پوشانده تا سرد شود و سپس در جک مارشال آسفالت را از قالب بیرون آورده و بعد از گذشت 24 ساعت آن را درداخل حمام آسفالت که آب آن باید در دمای ْ61-59 باشد به مدت 30 دقیقه قرار می دهیم و بعد از آن که آسفالت را از حمام آسفالت بیرون آوردیم آن را با یک پارچه خشک – خشک کرده و در قالب دستگاه فشار مارشال قرار داده و با اعمال فشار به آن میزان استحکام و نرمی آسفالت را بدست می آوریم و معمولا میزان فیلر آسفالت بین (8-2) و میزان قیر (4/2-2/4) و میزان Gagg آن 675/2 و میزان وید آن (6-3) که مناسب ترین میزان وید بین (5-5/4) میباشد.
– برای تعیین دانه بندی ابتدا یک کوپه آسفالت را به چهار قسمت مساوی تقسیم کرده و سپس دو قسمت آن را مجددا به چهار قسمت مساوی تقسیم می کنیم و از یک قسمت از ان برای آزمایش دانه بندی استفاده مینمائیم که ابتدا آسفالت را وزن کرده و یادداشت مینمائیم و سپس وزن فیلتر را یادداشت مینمائیم و بعد از آن آسفالت را در داخل کاسه استراکشن قرار داده و بعد از آن فیلتر را روی کاسه قرار داده و روی آن را محکم بسته و آن را در داخل قالب استراکشن قرار میدهیم و از روی قالب یک لیتر بنزین به آن اضافه می نمائیم و سپس بعد از 20 دقیقه با دسته استراکشن به آن ضربه زده تا زمانی که کلاً بنزین و قیر شسته شده خارج گردد و سپس مجدداً به آن یک لیتر بنزین اضافه کرده و بعد از گذشت 10 دقیقه مجدداً با دسته استراکشن به آن ضربه زده تا زمانی که بنزین و قیر شسته شده خارج گردد و این کار را در دو زمان 10 دقیقه‌ای دیگر انجام میدهیم و در مرحله آخر دیگر رنگ بنزین به صورت طبیعی میباشد و نشان دهنده آن است که قیر کاملا شسته شده و خارج گردیده است و مصالح باقی مانده در کاسه استراکشن را در ظرفی ریخته و آن رادر آون قرار میدهیم تا کاملا خشک گردد و سپس آنرا با ریکا شسته تا چربی آن از بین رفته و این کار را برای این می باشد که فیلر به راحتی از سنگدانه ها جدا گردد در هنگام الک کردن و سپس آن را مجددا در آن خشک کرده و مصالح باقی مانده را در الک های (1 – ً4/3- ً8/3 – ً16/3-8-50-200) عبور داده و میزان دانه بندی را تعیین می نمائیم .
تعریف نقشه
نقشه تصویری افقی و قراردادی از تمام یا قسمتی از سطح زمین می باشد که عوارض مورد نظر را در مقیاس کوچکتر از اندازه واقعی بر روی صفحه کاغذ نشان میدهد و وسیله ای است که عوارض زمین را با دقت مشخص مینماید نقشه ای که قرار است مبنای مطالعات جهت اجرای پر وژه ای قرار گیرد باید دقیق و درست باشد و اطلاعات موجود در آن به آسانی قابل فهم همگان بوده و به آسانی قرائت شود.
هدف از نقشه برداری : مشخص کردن شکل زمین بطور کلی یا قطعه ای از سطح زمین و عوارضی است که بر سطح آن دیده می شود و در کارهای سطحی تعیین حدود قطعات زمین هدف کار نقشه برداری است و نیز در کارهای مهندسی مطالعه و پیاده کردن مسیر شامل راه آهن – جاده ها – کانالهای آبیاری – فاضلاب لوله کشی آب و نفت و … کاربرد دارد .
طریقه مستقیم اندازه گیری
الف ) قدم زدن – وقتی که دقت زیادی برای اندازه گیری فاصله مور نظر نباشد ساده ترین و کم بهاترین روش اندازه گیری بوسیله قدم زدن و شمارش کردن آن وداشتن متوسط اندازه قدمها امکن پذیر است .
ب) کیلومتر شمار : معمولا می توان از کیلومتر اتومبیل و یا وسایل شبیه دوچرخه موتور سیکلت مسافت بین دو نقطه را اندازه گیری نمود یعنی با حرکت چرخ اتومبیل و یا دوچرخه در روی امتداد و انتقال مسافت طی شده از محیط چرخ به صفحه کیلومتر شمار مسافت را تا دسیمتر اندازه‌گیری کرد .
ج) نوار فلزی مدرج : نواری است که از فولاد به عرض یک سانتی متر و به طول های 10-20-30-50-100 متری که به تقسیمات ساده تری مدرج شده و 10 سانتی متر اول آن دارای تقسیمات میلی‌متری می باشد .
د) نوار یا سیم انواری : سیم انوار از آلیاژ فولاد و نیکل ساخته شده و تغییراتش خیلی کم بوده وبرای اندازه گیری فواصل خیلی دقیق در مثلث بندی و ژئودزی بکار برده می شود این نوار همیشه تعلیق و روی سه پایه بکار برده شده .
شناخت وسایل اولیه نقشه برداری
-ژالون : میله‌ای است استوانه ای شکل از جنس چوب یا فلز یا پلاستیک به قطر دوسانتیمتر و طول دو متر که بعضی از آنها رو قسمتی اند و قابل اتصال به همه ساخته می شوند و برای اینکه ژالون راحت به حالت قائمه قرار گیرد ونیز در زمین فرو رود در یک سران نوک تیز سنگی از جنس فولاد یا مشابه آن تعبیه می نمایند و معمولا مورد استفاده ژالون به جهت امتداد یابی یا تعیین سمت جهت حرکت روی زمین بوده و برای مشخص شدن به دو رنگ سفید و قرمز به فواصل نیم متری رنگ آمیزی می شود .
2- تعریف شاغول : عبارت است از یک قطعه فلز مخروطی شکل که به نخی آویزان شده که در امتداد اثر وزن خود در امتداد قائم می ایستد ومورد استفاده شاغول برای قائم کردن ژالون می باشد .
3- شیب سنج دستی : از سه قسمت لوله – قوس مدرج تراز لوله ای تشکیل شده است که جباب تراز آن توسط آینه ای در داخل لوله دستگاه منعکس میگردد .
4- گونیای ساعی : چون در نقشه برداری در مورد بسیاری از زاویه قائم استفاده می شود که آن جمله گونیای ساعی است .
عملیات با وسایل ساده نقشه بردای
طرز ژالوان گذاری یک امتداد با وسایل ساده نقشه برداری
می توان با دقت فواصل افقی نقاط را که بسیار به آن نیاز داریم اندازه گیری کنیم همان گونه که می دانیم فاصله دونقطه یعنی کوتاهترین راه بین آن دو امتدادی است مستقیم و قبل از اندازه گیری هر فاصله در نقشه برداری این امتداد و مستقیم را با چند ژالون مشخص می کنیم و به این کار ژالون گذاری امتداد گویند چنانچه طول خیلی کوتاه باشد طوری که بتوان با یک بارمتر کشی آن را اندازه گرفت دیگر احتیاج به این کار نیست عمل ژالون گذاری به این ترتیب انجام می گیرد که ابتدا روی دو ژالون به طور قائم می گذاریم و یک نفر پشت یکی از دو ژالون به فاصله حدود 2 متر می ایستد در حالی که یک چشمی را بسته و با چشمی دیگر به ژالون نگاه می کند بطوری که دو ژالون را روی همه ببندد و بعد نفر دیگری ژالونی را بطور قائم در امتداد تقریبی دو نقطه مذکور به چپ و راست حرکت می دهد تا نفر اول هر سه ژالون را در یک امتداد ببیند ا ین کار برای هر چند نقطه که لازم باشد تکرار می گردد تا برای متر کشی کاملا مشخص گردد .
علامت دادن با دست :
وقتی که فاصله بین افراد که با یکدیگرعمل ژالون گذاری را انجام می دهند زیاد باشد دیگر صدا به طور رسا به گوش نمی رسد در این حالت پشت ژالون ابتدایی قرار میگیرند برای فرمان دادن به فنر دوم که ژالون دیگر را جا به جا می کند به وسیله علامت دادن با دست منظور خود را می فهماند بنابراین لازم است این دونفر علائمی بصورت قراردادی تعیین نمایند تا هنگام عمل از آن استفاده نمایند .
تعیین محل تقاطع دو امتداد با ژالون گذاری
چنانچه بخواهیم محل تلاقی دو امتداد AB و CD را بر روی زمین مشخص کنیم بر روی هر کدام از نقاط A و B و C و D یک ژالون بطور قائم می‌گذاریم و سپس یک نفر در پشت ژالون نقطه A و B و نفر دوم پشت نقطه C یا D قرار می گیرد به کمک نفر ا ول نفر سوم ژالون قائمی را روی امتداد AD حرکت می دهد و نفر دوم وقتی آن را در امتداد CB دید اطلاع می دهد نقطه O بدین صورت محل تلاقی دو امتداد مورد نظر بدست می آید .
تعیین امتداد موازی امتداد معلوم
اگر امتداد AB روی زمین داشته باشیم وبخواهیم امتدادی به موازات آن به فاصله d مشخص نمائیم به این ترتیب عمل می کنیم که نقطه ای مانند m بر روی AB انتخاب کرده و با گونیا از این نقطه َm بدست آید از َm نیز عمودی دیگر با گونیا بر امتداد َmm می سازیم بدین ترتیب CD بدست می آید که امتدادی موازی AB و به فاصله d از آن است .
تراز یاب و تراز یابی : (اندازه گیری ارتفاع)
تعیین ارتفاع نقاط به طور کلی بر این فرض استوار است که سطحی را بعنوان مبنای ارتفاع در نظر گرفته و فاصله قائم نقاط از این سطح پیدا میکنیم ولی به طوری که خواهیم دید نمی توان ارتفاع همه نقاط را مستقیما نسبت به این سطح مبنا بدست آورد ومجبوریم ارتفاع هر نقطه را نسبت به ارتفاع نقطه معلوم دیگری درنزدیکیهای آن بدست آوریم به این ترتیب است که ارتفاع نقاط مختلف یک منطقه به تدریج یکی نسبت به دیگری تعیین میگردد در واقع اندازه گیری اختلاف ارتفاع پایه تعیین ارتفاع را تشکیل میدهد. عملیاتی که برای تعین ارتفاع و یا اختلاف ارتفاع صورت می گیرد ترازیابی می‌نامند .
راهها به سه گروه زمینی ، دریایی و هوایی تقسیم میشوند که در شاخه زمینی دو بخش جاده ای و راه آهن بررسی میگردد.که در اینجا بیشتر به راههای جادهای میپردازیم.
به طور کلی میتوان گفت که راهسازی سه دوره را پشت سر گذاشته است.
دوره اول: زمانی که کارخانه فورد اتوموبیل را ساخت.
دوره دوم: ساخت ماشین های مختلف در راهسازی منجر به طرح هندسی راه شد.
دوره سوم: از سده اخیر تا کنون ادامه دارد که با پیشرفت تکنولوژی کمیته هایی نسبت به انطباق ماشین های تولید شده و قوانین راهسازی اقدام مینمایند.
کشور ما با مساحتی بالغ بر شصت میلیون نفر که سی و شش نفر در هر کیلومتر آن زندگی میکنند بر اساس آخرین آمار ارایه شده از وزارت راه و ترابری دارای 157559 کیلومتر مربع راه میباشد که از این مقدار 73% آن آسفالت میباشد.بنابراین به عهده مهنسین راهساز است که این شبکه حیاتی را در سطح مملکت گسترش دهند.
… انواع راهها از نظر موقعیت توپوگرافی
راه دشت یا هموار: شیب عمومی خط بزرگترین شیب محدوده ، حداکثر به 3% میرسد.ارتفاع حداکثر خاکریز به 5/2 متر میرسد و خاکبرداریهای کم عمق دارد.
راه تپه ماهوری: پستی و بلندی ملایمی در این زمین وجود دارد.خط بزرگترین شیب بین 3% تا 7% است.ارتفاع خاکریز از 5/2 متر تجاوز مینماید و عمق برش ها کمتر از 9% میباشد.
راه کوهستانی: خط بزرگترین شیب بیش از 7% است.
… انواع راهها از نظر درجه راه
آزاد راه: راهی است با حداقل چهار خط عبوری ، بدون تقاطع همسطح ، بدون دسترسی از حاشیه ، ورود و خروج با زاویه کم مجاز است
بزرگراه و راههای اصلی جدا شده: مانند آزاد راه میباشد با امکانات محدود ، با تقاطع همسطح و با دسترسی از حاشیه
راه اصلی: راهی است دو طرفه با عرض آسفالت 3/7 متر و عرض شانه راه در هر طرف 85/1 متر
راه فرعی: مانند راه اصلی ولی با عرض آسفالت 5/6 متر و یک متر شانه در طرفین
چگونگی ساخت یک جاده شوسه
هنگامی که یک جاده شوسه بر روی زمین ساخته می شود ، زیر سازی یکی از ضروریات به حساب می آید،مگر در صورتی که سطح زیرین خاک به اندازه کافی محکم باشد. راههای کناری(جوی ها) باید آنقدر بزرگ باشد که بتواند تمامی آب ریخته شده روی سطح جاده را با خود حمل کند. اینها باید در عین کم ارتفاعی و پهن بودن ،باریک و عمیق باشند به طوری که برای عبور بسیار سخت و خطرناک نباشند.؟آنها باید 4 تا 5 فوت پهنا و 1 تا 1.5 فوت ، همچنین راههای خروجی تا حدی که بتوانند آبهای ورودی به از جاده را به طور کامل و دائم حمل کنند عمق
قیمت: 100 تومان
